Հարցազրույց՝ ԱԺ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Մարիա Կարապետյանի հետ։ 

-Վարդազարյան-Ջհանգիրյան զրույցի ձայնագրությունը դարձել է հանրային բուռն քննարկման առարկա։ Ինչո՞ւ «Քաղաքացիական պայմանագիր»-ը հրապարակավ չարձագանքեց այդ ձայնագրությանը:

-Ես դեռ առիթ չեմ ունեցել գործընկերներիս հետ խոսելու, տեսել եմ միայն դատախազության արձագանքը այդ ձայնագրության հետ կապված:

-Պե՞տք է Գագիկ Ջհանգիրյանը պատասխանատվության ենթարկվի Ռուբեն Վարդազարյանին համոզելու, նրա նկատմամբ ճնշում գործադրելու համար։ 

-Կարծում եմ՝ պետք է սպասենք, որ իրավապահ մարմինները որոշակի գործողություններ կատարեն, և ըստ այդ կհասկանանք։ 

-Հնարավո՞ր է՝ ՔՊ-ն քննարկում անի այս թեմայով՝ հաշվի առնելով հանրային բուռն արձագանքը: 

-Չեմ կարող ասել, չեմ բացառում։ Մենք շատ տարբեր թեմաներով քննարկումներ անում ենք: 

-Անակնկա՞լ էր այն բովանդակությունը, որ լսեցիք: Ձեր անձնական դիրքորոշումը ո՞րն է։

-Ես ավելացնելու ոչինչ չունեմ այն ամենին, ինչ ասացի:

-Վերջին օրերին ոչ պակաս բուռն քննարկման առարկա դարձավ Նիգավանի արյունալի միջդեպը, որը կապվեց ՔՊ-ական պաշտոնյաների հետ: Սա որևէ կերպ ՔՊ-ի վարկանիշի վրա կանդրադառնա՞։ 

-Այդ դեպքի մանրամասների մեջ չեմ էլ խորացել: Ինչ-որ վիճաբանություն է տեղի ունեցել՝ դժբախտ վերջաբանով: Ես չեմ ընթերցել, թե իրավապահ մարմիններն ինչ են տարածել այդ դեպքի կապակցությամբ, կընթերցեմ: Ես ընդունում եմ ի գիտություն այն, ինչ ասել է գործընկերս, որի անվան հետ փորձում են կապել այդ իրադարձությունը: 

-Չե՞ք կարծում, որ հանրապետությունում ամենաթողություն է, և դրա թիվ մեկ պատասխանատուն իշխանությունն է:

-Երկրում կատարվող ամեն ինչի համար միշտ թիվ մեկ պատասխանատուն կառավարող ուժն է, բայց ես չեմ կարծում, որ երկրում ամենաթողության մթնոլորտ է: Իհարկե, մենք շատ մեծ դժվարությամբ փորձում ենք պահպանել ժողովրդավարությունը և պատշաճ արձագանք ապահովել, երբ որոշ մարդիկ փորձում են երկրում անիշխանություն ստեղծել: Շատ դժվար է հավասարակշռության կետը պահպանելը: Հեղափոխությունից հետո մշտապես փորձերեն կատարվել ցույց տալու, թե ժողովրդավարությունն ամենաթողություն է կամ անիշխանություն, իսկ պատերազմից հետո ավելի են սաստկացել այդ փորձերը, նաև՝ բռնություն հրահրելու փորձերը կամ բռնության դեպքերը որպես համակարգային երևույթ նկարագրելը կամ դրանք կառավարող ուժի հետ կապելու փորձերը: 

-Ընդդիմության ներկայացուցիչները Ապարանի դեպքից հետո հիշեցնում են «Հարսնաքար»–ի ողբերգությունը, որտեղ իշխող ուժի պատգամավորի թիկնապահը մարդ էր սպանել։ Ապարանի սպանության մեջ շրջանառվում են ՔՊ–ականների հետ առնչվող անուններ, նրանք հրաժարական կտա՞ն։

-Ես նույնիսկ չեմ տեսել, թե ինչի հիման վրա է այդ պնդումը կատարվում: Իհարկե, ես չեմուսումնասիրել՝ հասկանալու համար, թե ինչ է կատարվել, կամ արդյո՞ք դա որևէ քաղաքական ենթատեքստ ունի: 

-Նշվում է, որ սպանվածներից մեկը մարզպետի բարեկամն է, մյուսը՝ Ապարանի քաղաքապետի: 

-Եթե անգամ ինչ-որ մի բան ձևով հիշեցնում է անցյալը կամ փորձ է կատարվում մեզ վերագրել անցյալի բարքերը, մենք պետք է հասկանանք՝ դրա տակ ի՞նչ բովանդակություն կա, ի՞նչ մոտիվներ ունենք: Գիտենք՝ անցյալում ինչի մասին էր խոսքը։ Իսկ այժմ․ իշխանության երկու ներկայացուցիչները կամ նրանց բարեկամները կռվում էին բիզնեսների՞, թե՞ իրենց իշխանությունը պահպանելու համար, մեղադրանքի էությունը ո՞րն է: 

-Գրվում է, որ ամեն ինչ սկսվել է նրանից, որ վիրավորել են Նիկոլ Փաշինյանին: 

-Եկեք հիշենք, թե ինչ մասշտաբի վիրավորանքներ ու հայհոյանքներ են հնչել մեր հասցեին անցած առնվազն 2 տարում: Ինչ-որ մեկը կարո՞ղ է պնդել, որ մենք խրախուսել ենք այդ վիրավորանքներին ու հայհոյանքներին տրվող օրենքից դուրս արձագանքները։

-Ընդդիմությունը հայտարարում է, որ հունիսի 3-ին Դեմիրճյան-Պռոշյան խաչմերուկում ոստիկանությունն անհամաչափ ուժ է կիրառել ցուցարարների նկատմամբ, և որևէ ոստիկան իր գործած բռնությունների համար պատասխանատվության չի ենթարկվել: Ինչպե՞ս եք սա գնահատում:

-Երբ հարցականի տակ են դրվում իրավապահ մարմինների գործողությունները, ծառայողական քննություններ պիտի իրականացվեն։ Ժամանակ է պահանջվում և հետևողականություն՝ դրանց ընթացքին հետևելու: Դրանք տեղի կունենան, գնահատական կտրվի, բայցբոլորս էլ այդ տեսագրությունները տեսել ենք, և ես չեմ կարծում, որ այդտեղ ոստիկանական անհամաչափ ուժ է կիրառվել՝ առնվազն համատարած: Ոստիկանների՛ նկատմամբ է բռնություն կիրառվել:

-Ընդդիմությունն ասում է՝ չե՞ք տեսել, թե ինչպես են ոստիկանները ծեծում քաղաքացիներին կամ բռնի ուժ կիրառելով՝ նստեցնում մեքենաները:

-Ես տեսել եմ անհաջող ձևով քաղաքացիներին բերման ենթարկելու դեպքեր: Այդ առումով իրավապահ համակարգը պետք է կատարելագործի իր գործիքակազմը և հմտությունները, բայց ես չեմ տեսել մարդկանց ծեծի ենթարկելու և դիտավորությամբ նրանց բռնության ենթարկելու դեպքեր, այսինքն, ուժը՝ որպես նրանց քաղաքական ակտիվությունը ճնշելու միջոց կիրառելու դեպքեր: Ինչի՞ մասին է խոսքը, մենք արդեն 1,5 տարի լսում ենք հարթակի այդ բովանդակությունը, Հայաստանում ճնշվա՞ծ է այդ հարթակի ներկայացուցիչների խոսքը:

-Շատ է խոսվում, որ Հայաստանում իրավապաշտպանների վարքագիծըփոփոխվել է, որ նրանք դարձել են ավելի զգուշավոր, լուռ ու կրավորական: Դուք նկատո՞ւմ եք նման փոփոխություն։

-Ճակատագրի հեգնանքն է, որ դրանից բողոքում են այն մարդիկ, որոնք հեղափոխությունից անմիջապես հետո նույն իրավապաշտպան համայնքին ճնշում էին, հնարավոր բոլոր պիտակավորումներն էին տալիս, իսկ այսօր պաշտպանություն ենակնկալում նրանցից: Սա իրավիճակի հեգնական տեսանկյունից եմ ասում: Իսկ այն մարդիկ, որոնք զբաղվում են իրավապաշտպան գործունեությամբ, իրենք են ընտրում՝ որ դրվագներին ինչ արժեքային հենքի և ինչ դիտանկյունից անդրադառնալ: Ես կարծում եմ՝ կան իրական իրավապաշտպաններ, որոնք մեզ քննադատում են: Իմ համոզմամբ՝ երբեմն տեղին, երբեմն չափազանցված կամ անտեղի: Եվ կան իրավապաշտպաններ, որոնք իրական չեն, այսինքն, իրավապաշտպանի դիրքերից են հանդես գալիս, բայց կարող են անվտանգության հարցերից սկսած մինչև մարդու իրավունքի և արժանապատվության ամենաբազային հարցում իրավունքին հակոտնյա դիրքերից խոսել: Այդ գործունեության, խոսքի, դիրքորոշումների, գնահատականների բազմազանության մեջ ես, ճիշտն ասած, չեմ կարծում, որ այնքան անընթեռնելի է իրավիճակը, որ չենք հասկանում՝ որ դերակատարը ով է, ինչով է զբաղվում, ինչ դրդապատճառներից ելնելով է գործում, և ով է ֆինանսավորում այդ ամենը: 

-Այսինքն, դուք գո՞հ եք իրավապաշտպանների այն հանրույթից, որոնց իրական իրավապաշտպան եք համարում:

-Ես պետք է խոսեմ այն մասին, որ պետությունը բավականաչափ մեխանիզմներ չի ստեղծել իրավապաշտպան գործունեությունը պաշտպանելու համար: Իհարկե, այստեղ կոնցեպտուալ խնդիր կա․ իրավապաշտպան գործունեությամբ կարող է զբաղվել ցանկացած քաղաքացի ցանկացած պահի: Այսինքն, դա սահմանվող մասնագիտություն չէ, ինչպես, օրինակ, լրագրողինը, որը հնարավոր է պաշտպանել օրենքներով: Իրավապաշտպանի պարագայում դժվար է սահմանում տալ, որովհետև յուրաքանչյուր քաղաքացի ցանկացած իրավիճակում կարող է հանդես գալ իրավապաշտպանի դիրքերից: Այստեղ կարող ենք ընդամենը քաղաքական մշակույթի միջոցով նման գործունեությունը պաշտպանել հնարավոր թիրախավորումից, այսինքն, պախարակել բոլոր դեպքերը, երբ հարձակումներ են լինում իրավապաշտպանների նկատմամբ: Բայց կրկին՝ խոսքն իրական իրավապաշտպանության մասին է, որը հենվում է Սահմանադրության և օրենքների վրա: 

-Մինչ ՔՊ-ն խուսափում է Վարդազարյանի և Ջհանգիրյանի ձայնագրությանը գնահատական տալուց, ընդդիմությունը հանդես է գալիս հայտարարությամբ։ «Հայաստան» դաշինքը հայտարարում է, որ արագ պետք է հեռացնել Ջհանգիրյանին, պեք է պատասխանատվության ենթարկել: Նաև արձանագրում են, որ մեկ տարի առաջ տեղի ունեցած ԱԺ ընտրությունները լեգիտիմ չեն եղել: Ինչպե՞ս եք սա գնահատում:

-Չեմ մեկնաբանի, պետք է սպասել իրավապահ մարմինների գործողություններին: 

-Իշխան Սաղաթելյանը հայտարարել է, որ օգոստոսի 2-ից հետո կարող են ԱԺ-ում իմպեչմենթի գործընթաց սկսել Նիկոլ Փաշինյանի նկատմամբ: Աղվան Վարդանյանն էլ ասել է, որ երկու ընդդիմադիր խմբակցությունների պատգամավորների թվի բավարար չլինելը կարող է խնդիր չլինել, եթե լինի համապատասխան իրավական–քաղաքական իրավիճակ: Բացառո՞ւմ եք, որ նման իրավիճակ լինի, ինչպիսին եղավ, օրինակ, 2018-ի ապրիլ-մայիսին:

-Ես դա բացառում եմ: Երևի ընդդիմությունը պետք է այս ամառային դադարն օգտագործի, այնուամենայնիվ, ռեֆլեքսիա անելու, հասկանալու համար, թե իրենք ինչ են ուզում և ինչ են կարող անել:

-Իրենք ասել են, որ Արցախն են փրկում, որ ուզում են հեռացնել այս իշխանությանը, որն Ալիևի ցանկություններն է իրականացնում: 

-Իրենք «փրկել» են Արցախը 1998-ին, 2008-ին: Մեր ժողովուրդն ընդհանուր առմամբ այդ փորձությունների միջով անցել է, և այդ նույն սցենարների կրկնությունը այժմ հնարավոր չէ՝ պալատական հեղաշրջումներ, մարդասպանությունների միջոցով քաղաքականության փոփոխությունչեն լինելու: 2018-ի հեղափոխության ժամանակ էլ «մարտի 1» չեղավ, քանի որ արդեն դա տեղի էր ունեցել, և հանրային իմունիտետ կար այդ գործիքակազմի նկատմամբ: Ես բացառում եմ այդպիսի սցենարի կրկնությունը: Նույնիսկ ռազմական հեղաշրջման փորձ եղավ, որն ավարտվեց վարչական դատարանի որոշմամբ: Հիմա այնքան թափանցիկ ու տեսանելի են բոլոր գործողությունները, որ այդ մեթոդներով փոփոխության հասնելն անհնար է: 

Ընդ որում, բոլորս ենք, չէ՞, զարմացել, որ ընդդիմությունը հայտարարում է, թե Նիկոլ Փաշինյանը Հայաստանում այլևս իշխանություն չունի: Երևանում ապրող մարդիկ փողոց են դուրս գալիս և ստուգում այդ պնդման իսկությունը: Մարզերում ապրող մարդիկ կարող են զանգել մայրաքաղաքի իրենց մտերիմներին և հարցնել՝ իսկապե՞ս Երևանում իշխանությունն արդեն կորսված է: Հետևաբար, այդ մեդիատիկ կեղծ պատկերներն ինչի՞ համար են: Դրանց կարող է ականջալուր լինել կամ հավատալ միայն իրականությունը ստուգելու հնարավորություն չունեցող մարդը: Իսկ այդ մարդիկ գտնվում են Հայաստանից դուրս: Ինչո՞ւ ես այդ մասշտաբի սուտ խոսում, եթե դու գիտես, որ բոլոր այն մարդիկ, որոնք իրականությունը ստուգելու հնարավորություն ունեն, տեսնում են՝ ինչ է կատարվում: Եթե դա դրսի համար չի արվում, և այլ բացատրություն կա, ես խնդրում եմ՝ որևէ մեկն ասի․ ինչո՞ւ են ասում մի բան, որը Հայաստանի քաղաքացիների համար մի քանի րոպեում ստուգելի և հերքելի է: 

-Ասում են, որ թափ կհավաքի շարժումը:

-Նաև ասում են՝ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցությունում խուճապ է, ինչ-որ բան են նկարագրում, որի նույնիսկ սաղմերը իրականության մեջ չկան: Ո՞րն է դրա պատճառը: 

-Դուք բացառո՞ւմ եք, որ ձեր խմբակցությունում կլինեն պատգամավորներ, որոնք վայր կդնեն մանդատները: Նրանք ասում են, որ կլինի նման բան։

-Անկեղծորեն, չեմ պատկերցնում, թե ինչ դիտանկյունից պետք է իրականությունն ընթերցես, որ այս իրավիճակում նման դատողություն անես: 

-Ընդհանրապես, արտահերթ գործընթացները որքանո՞վ են իրատեսական ու հնարավոր: 

-Ես դա շատ անհավանական եմ համարում: Նման հանրային պահանջ չկա, որովհետև այս արհավիրքների միջով անցնելով՝ Հայաստանի քաղաքացիների մեծամասնությունը մի քիչ հանդարտություն է ուզում և կյանքի, ապրելու հնարավորություն: Արդեն տեղի են ունեցել այդ արտահերթ ընտրությունները, վարչապետը հրաժարական է տվել, մենք ցրել ենք Ազգային Ժողովը: Ընդ որում, ամենակարևոր բանը, որ տեղի է ունեցել այդ ընտրություններում, այն է, որ տարբեր քաղաքական հայացքներ ունեցող մարդիկ տեսել են, թե իրենց նման մտածող քանի քաղաքացի կա: Այդքան դժվա՞ր է ընդունել, որ քաղաքացիները կարող են իրար այնքան հարգել, որ ասեն՝ լավ, մենք՝ բոլոր ընդդիմադիրներս, 300 հազար մարդ ենք, և կան 700 հազար այլ քաղաքական հայացքներ ունեցող քաղաքացիներ: Դժվա՞ր է ընդունել, որ քաղաքացիները կարող են հարգել միմյանց քվեն ավելի լավ, քան քաղաքական գործիչներն են դա անում: 

–Հետընտրական այս մեկ տարում ՔՊ–ի վարկանիշը շա՞տ է փոփոխվել։ 

–Այդ մասին կիմանանք հաջորդ հերթական ընտրություններում, կիմանանք, թե ինչ վարկանիշ ունեն այսօրվա ընդդիմությունը և կառավարող ուժը: Տեսեք՝ ես կարող եմ դատողություն անել, որ այս խայտառակ գործողությունների արդյունքում ընդդիմադիր պատգամավորների վարկանիշը զրոյացել է: Ընդ որում, մի վարկանիշ, որի մասին այնքան էլ հավաստի տեղեկույթ չունենք: Որքան էլ այդ ընտրությունները ազատ, արդար, թափանցիկ անցկացված լինեն, հիշում եք, չէ՞, մարդկանց կամքի վրա ներգործության դեպքերը: Կոնկրետ երկու պատգամավոր ունեն՝ Չարչյան և Մկրտչյան ազգանուններով, որոնք կամ անձամբ, կամ իրենց բարեկամի միջոցովենթադրյալ ներգործել են մարդկանց վրա՝ քվեներ ստանալու համար: Այդ 300 հազարը պայմանական թիվ է: Ես կարող եմ դատողություն անել, որ այս խայտառակ ակցիաների արդյունքում իրենց վարկանիշը նվազել է, ինչպես, օրինակ, ԲՀԿ-ն իր ձայները կորցրեց ոչ ադեկվատ քաղաքականության պատճառով, երբ կազինոների տերերը խոսում էին ազգային արժեքներից: Եվ «Լուսավոր Հայաստան»-ն իր քվեները կորցրեց, քանի որ չէր կողմնորոշվում՝ ինքը պետք է լինի արտախորհրդարանական ընդդիմության նման արմատակա՞ն, թե՞ ի գիտություն ընդունի, որ հեղափոխությունից հետո այլ տիպի ընդդիմություն կարող է լինել, կարելի է պարզապես աշխատել, այլընտրանքներ առաջարկել: Գլոբալ սխալները դրանք էին և, առհասարակ, ընդդիմադիր պատգամավորների ղժղժոցը: Դասեր պետք է քաղել: Ինձ թվում է՝ ընդդիմության վարկանիշը զրոյացել է, բայց ամեն անգամ, երբ ես այդպիսի կասկած ունենամ,մի՞թե արտահերթ ընտրություններ պիտի պահանջեմ:

–Այդուհանդերձ, միօրինակ ու միապաղաղ չէ՞ խորհրդարանի աշխատանքը առանց ընդդիմության, առանց հակակշիռների, քննադատության:

–Եթե հուսով ենք, որ քաղաքացիները պետք է ուշադրություն դարձնեն ԱԺ–ում մեր խոսքին, այդ խոսքը, այո, կարող է լինել մի քիչ սուր, սադրող, մի քիչ ինտրիգ պարունակող։ Այն չափաբաժինը, սակայն, որը ոմանք օգտագործում են, գուցե որոշ մարդկանց ուշադրությունը շատ արագ գրավում է, բայց մեծ մասն էլ գլուխ է թեքում դրանից: 

–Բայց եթե հաջորդ նստաշրջանում էլ բոյկոտը շարունակվի, ինչպե՞ս եք պատկերացնում խորհրդարանի աշխատանքն առանց ընդդիմության:

–Գուցե իմպիչմենթի գործընթացը պատրվա՞կ է, որ վերադառնան: Այնտեղ կան նախկինում էլ պատգամավոր եղած մարդիկ, բայց մյուսները ես չգիտեմ ինչ նպատակ ունեն՝ նախկին լրագրողներ, փաստաբաններ, դասախոսներ, բժիշկներ: Ես չեմ կարող ասել՝ ինչ նպատակ ունեն, ուզո՞ւմ են արդյոք 5 տարի օրենսդրական գործունեությամբ զբաղվել, թե՞ ոչ: Քանի որ իրենցխաղադրույքը ընտրություններում ինչ-որ ձևով հաղթանակ տանելն էր, նրանք կյանքն այլ հանգամանքներում երևի չեն պատկերացնում: Հայաստանում ժողովրդավարությունը կայուն կլինի, երբ իմ քաղաքական թիմը կամք ունենա ժողովրդավար ընտրությունների արդյունքում ապագայի մի նոր խորհրդարանում լինել ընդդիմություն և կայացնել հայաստանյան քաղաքական դաշտը: Քանի դեռ մի քանի շրջափուլընդդիմության և կառավարող ուժերը տեղերով չեն փոխվել, և մարդիկ ցույց չեն տալիս, որ իրենք քաղաքականությամբ զբաղվում են հանրային շահը սպասարկելու համար, քաղաքական դաշտը դժվարկայանա:

–Ընդդիմադիր պատգամավորներին մանդատներից զրկելու գործընթաց իշխանությունը մտադի՞ր է ձեռնարկել:

–Քննարկում կա։ Օրենսդրությունն ասում է, որ ԱԺ խորհուրդը կարող է դիմել ՍԴ, եթե պատգամավորը մեկ նստաշրջանում քվեարկությունների կեսից ավելին բացակայել է: Առնվազն պետք է մտորենք՝ արդյո՞ք ցանկանում ենք գործարկել այդ մեխանիզմը, թե՞ ոչ:
Ժողովրդի ընտրությունը պետք է ընդունել ի գիտություն, որքան էլ տհաճ լինի, բոլորս պետք է սպասենք՝ հընթացս գնահատական տալովքաղաքական գործիչներին:Եթե գործարկվի այդ մեխանիզմը, դա չի ենթադրում, թե ժողովրդի քվենկխմբագրվի։ Եթե պատգամավորը քվեարկությունների կեսից ավելին բացակայի, Ազգային ժողովն այդ հարցով դիմի Սահմանադրական դատարան, իսկ վերջինը եզրակացնի, որ նրան մանդատից զրկելու հիմք կա, նրա փոխարեն կգա նույն քաղաքական ուժից մեկ այլ պատգամավոր: Այնպես չէ, որ ժողովրդի ընտրությունը կխեղվի, ու նաև վատ չի լինի, որ բոլորը տեսնեն, թե ինչպիսի խորհրդարան է կազմավորվել: Իրականությունը պետք է ի գիտություն ընդունել, որքան էլ տհաճ լինի, իրականության հետ համբերատար պետք է աշխատենք՝ այն փոխելու մտադրությամբ: