Հարցազրույց ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության պատգամավոր Տիգրան Աբրահամյանի հետ։

-Օրերս Սերժ Սարգսյանը ծավալուն հարցազրույց էր տվել ԼՂ հակամարտության վերաբերյալ: Ավելի վաղ ասվում էր, որ բացահայտումներ պետք է արվեն: Ի՞նչ բացահայտումներ եղան, ըստ Ձեզ, այդ հարցազրույցում: 

-Մի բան է, երբ մամուլը խոսում է բացահայտումների մասին, մեկ այլ բան՝ թե ինչ համատեքստումէ դա ներկայացնում Սերժ Սարգսյանը: Սա, կարծում եմ, որոշակի ինտրիգային երանգ ստացավ, որովհետև նաև Նիկոլ Փաշինյանն էլ այդ հարցազրույցից առաջ ասուլիս տվեց: Կարծում եմ՝ պետք է առաջնորդվել այն բովանդակությամբ, որը պաշտոնապես ներկայացրել է Սերժ Սարգսյանը: Այսինքն՝ ի սկզբանե չի հայտարարել, որ նախատեսված է սկանդալային հայտարարություն, որ հետո վերլուծենք՝ այն սկանդալային էր, թե ոչ: 

Սերժ Սարգսյանը բավական մանրամասն, դետալացված, որքան հնարավորություն են տալիս էթիկետը կամ գաղտնիություն պարունակող էլեմենտները, ներկայացրեց բանակցային գործընթացը 2008-2018 թվականներին: Անդրադարձավ այն ուղղություններին, որոնց առնչվող հարցեր են հնչում։ Դա վերաբերում էր 2018-ին իշխանությանը փոխանցված բանակցային ժառանգությանը, նաև տարբեր դրվագների, որտեղ ամենահանգրվանային կետը, կարծես, Կազանի հանդիպումն էր: 

-Սերժ Սարգսյանը հայտարարեց, որ 5 շրջան տալիս էինք, Լաչինն ու Քելբաջարը պահում էինք մինչև հանրաքվեի անցկացումը: Դուք այդ ժամանակ ԼՂՀ նախագահ Բակո Սահակյանի խորհրդականն էիք, իմացե՞լ եք այս ամենի մասին։ 5 շրջան զիջելու պատրաստակամություն հայտնողը այսօրվա ընդդիմության լեքսիկոնով «հողատու» չէ՞:

-Հարցադրումն ինքնին սխալ եմ համարում, որովհետև մենք մի իրավիճակում ենք, երբ Հայաստանը 10 շրջան հանձնել է, շուրջ 4 հազար մարդ զոհվել է, 11 հազար մարդ վիրավորում է ստացել: Մենք ասում ենք՝ լավ, եկեք մի կողմ դնենք այս մարդկանց, որովհետև իրավիճակի բերումով 10 շրջան են հանձնել, ու ասում ենք՝ գիտե՞ք, ժամանակին Սերժ Սարգսյանը քննարկում էր 5 շրջան,և արդյո՞ք նա հողատու չէր: Այս դեպքում նույնիսկ կոռեկտ չէ այդ հարցադրմանը պատասխանելը:

Այն մարդիկ, որոնք ասում են՝ Սերժ Սարգսյանը չի խոսել փոխզիջումների մասին, կամ ստում են, կամ որևէ ձևով չեն հետևել քաղաքական գործընթացներին: 2011–ին Կազանն էր՝ Մայնդորֆյան հռչակագրից հետո, իսկ 2008–ի այդ հռչակագիրը այն մասին էր, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը համաձայն են Մադրիդյան փաստաթուղթն ընդունել որպես աշխատանքային փաստաթուղթ: Այդ ժամանակ հրապարակվեցին հայտնի սկզբունքները՝ տարածքային ամբողջականություն, ինքնորոշման իրավունք և ուժի, ուժի սպառնալիքի չկիրառում: Հետագայում համանախագահները նաև հանրայնացրին այն 65 տարրերը, որոնք դրված էին բանակցությունների հիմքում և լրացնում էին 3 հիմնական սկզբունքները։ 2008-ից հասարակությանը տեղեկացվել է, որ գնում է գործընթաց այս սկզբունքների հիման վրա, կան բանակցությունների հիմքում դրված ու հրապարակված տարրեր։

Այո, այն մարդիկ, որոնք հետևում էին լրահոսին, հետևում էին գործընթացներին, չեմ խոսում նեղ մասնագետների մասին, նրանք տեղյակ էին, որ կա փոխզիջումային տարբերակ, և քննարկումներն այդ մասով գնում են: Հիմա 2018-ին եկել է իշխանություն, որն ասել է, որ սկսում ենք սեփական կետից։ Նրանք չեն ասել, թե իրականում ինչի շուրջ է գնում բանակցությունը, որովհետև 2018-ի աշնանը հրապարակվեց, որ գործընթացը պետք է հանգուցալուծվի արդարության ճանապարհով, այսինքն, մի հասկացություն, որը տարածության մեջ բավականին մեծ էր: Այս փուլում մենք ավելի շատ քննարկում ենք այն ժամանակահատվածը, երբ կոնկրետ կային բանաձևեր, սկզբունքները, կար ինքնորոշման իրավունքի հաստատված սկզբունքը: 2016-ին նույնիսկ Ադրբեջանի նախագահն էր խոստովանել, որ փակ դռների հետևում իրեն ստիպում են ճանաչել Արցախի անկախությունը: Նույնիսկ Իլհամ Ալիևն էր խոստովանում, որ գործընթացը գնում է Արցախի ճանաչման շրջանակում,և իրենց վրա կա միջազգային բավականին մեծ ճնշում: Երբ մենք խոսում ենք հող տալու, վերցնելու մասին, հաշվի առվելով 2018-2021 թվականների ժամանակահատվածը, ներառյալ 44-օրյա պատերազմը, նոյեմբերի 9-ի փաստաթուղթը, դրան հետևած Հայաստանի շրջանների օկուպացիան Վայոց Ձորում, Սյունիքում և Գեղարքունիքում, հատկապես այդ համատեքստում, երբ գործընթացները համեմատության մեջ ես դնում, ապա նախորդ իշխանություններին ուղղված այդ ձևակերպումները նվազագույնը կոռեկտ չեն և տեղին չեն: 

-Ինչպե՞ս եք գնահատում Արցախի ԱԺ 5 խմբակցությունների կողմից «Արցախի օկուպացված տարածքների մասին» օրենքի նախագծի մշակումը: Չի՞ շտապում Արցախն այս հարցում: Տեսակետ կա, որ եթե նման նախագիծ կա, ապա այն համաձայնեցված է ՌԴ-ի հետ, որի խաղաղապահներն այս պահին Արցախում են: 

-Չեմ կարող ասել՝ համաձայնեցված է, թե ոչ: Այն, որ ռուսական կողմը նոյեմբերի 9-ից հետո ունի շատ ավելի մեծ դերակատարություն և ներկայություն Արցախում, և բնականաբար, այս իրավիճակում չես կարող հաշվի չնստել ռուսական կողմից հետ, միանշանակ է: 

Ինչ վերաբերում է կոնկրետ նախագծին, կարծում եմ՝ այն տեղին էր: Արցախն այսօր ապրում և առաջնորդվում է այն Սահմանադրությամբ, որում բոլոր կորսված շրջանները համարվում են Արցախի անբաժանելի մասը: Բնականաբար, այս տեսանկյունից՝ սկսած փախստականներից, տեղահանված անձանցից, մշակութային կոթողներիից, վերջացրած քաղաքական գործընթացով, պետք է որոշակի ամրագրում լիներ: Կարծում եմ՝ Արցախի ԱԺ-ի այս նախագիծը, գոնե այն տեսքով, որով հիմա շրջանառվում է, տեղին էր: 

-Սա կարո՞ղ էշղթայական ռեակցիայով հասնել մինչև Հայաստանի խորհրդարան: 

-Իրավիճակի որոշակի տարբերություն կա Հայաստանի և Արցախի դեպքում: Չեմ կարող ասել, թե հիմա ինչպես է, բայց նախորդ տասնամյակներում, մինչև 2018-ի հայտնի իրադարձությունները, բնական էր, որ Հայաստանի և Արցախի իշխանությունները արտաքին քաղաքականության և անվտանգության հարցերում խիստ ներդաշնակ, են գործել: Ինչ նախագիծ անհրաժեշտ է եղել Արցախից, եղել է։ Որն անհրաժեշտ է եղել Հայաստանից, նույնպես առաջ է մղվել: Չի բացառվում, որ, գուցե ոչ այդ ամբողջության մեջ, ինչ-որ փոփոխություններով կամ այլ շեշտադրումներով մի նախագիծ էլ շրջանառվի նաև Հայաստանում: Այս փուլում նպատակահարմար է, որ դա ընդունվի Արցախում, որից հետո, ռազմաքաղաքական իրավիճակը և բանակցությունների առանձնահատկությունները հաշվի առնելով, կարելի է քննարկել արդեն նպատակահարմարությունը՝ այս կամ այն տեսքով ընդունե՞լ, թե՞ ոչ: 

-Առաջիկայում ձևավորվելու է 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող քննիչ հանձնաժողովը: Ընդդիմությունն ունի՞ վերջնական որոշում՝ մասնակցելո՞ւ է այդ հանձնաժողովի աշխատանքներին: 

-Նախ՝ կա սահմանված օրակարգերի հարց, և ընդդիմությունը շարժվում է այդ օրակարգերով: Ինչ վերաբերում է 44-օրյա պատերազմի հարցով քննիչ հանձնաժողովի ստեղծմանը, ի սկզբանե պետք է արձանագրել հետևյալը. առհասարակ քննիչ հանձնաժողովների գործիքը ավելի շատ նախատեսված է որպես խորհրդարանական ընդդիմության գործիք՝ ազդելու, վերահսկելու գործընթացները: Եթե իշխանությունը քրեական գործերի հիմք էր տեսնում, կամ այլ հիմքերով քրեական գործերի անհրաժեշտություն էր տեսնում, ապա գլխվոր դատախազությունը, քննչական մարմինները, ԱԱԾ-ն, այսինքն, այն բլոկը, որը տարբեր փուլերում ապահովելու էր բացահայտումներ, վերջում նաև դատարանի վճիռներ և այլն, փաստացի,իշխանությանն է, և կարող էին օգտվել բոլոր այդ գործիքներից: Բայց այստեղ ունենք այլ իրավիճակ: Մեզ շատ են հարցնում՝ ինչո՞ւ քննիչ հանձնաժողովի հնարավորությունից չեք օգտվում: 

Հանձնաժողովը ստեղծվում է այն համամասնությամբ, որն առկա է ԱԺ-ում, այսինքն՝ ի սկզբանե իշխանությունն այդ հանձնաժողովում ունի մեծամասնություն: Իհարկե, կան որոշակի բաներ, որոնք ընդդիմությունը կարող է ստանալ, օրինակ, գալու են բանախոսներ, որոնց այլ իրավիճակում չենք հանդիպում։ Նրանց կարող ենք հղել հարցեր, որոնց պատասխանը, գուցե, մեզ օգնի։ Բայց կա ավելի մեծ խնդիր. իշխանությունը, մեծամասնություն ունենալով հանձնաժողովում, նպատակ ունի առհասարակ մաքրել 44-օրյա պատերազմի հետքերը, փակել պատերազմի էջը, նշանակել մեղավորներ, որոնք պատերազմից հետո արդեն նշանակել է,և որոնք որոշակի ուրվագծված դեմքեր են: Ամբողջականության մեջ դա ԶՈւ–ն է, իսկ առանձին դեպքերում՝ տարբեր հրամանատարներ, հատկապես նրանք, որոնք հետպատերազմյան իրավիճակում իշխանության հասցեին քննադատություն են հնչեցրել կամ նույնիսկ չեզոք դիրքերում են:

-Հենց այս համատեքստում չպե՞տք է գնայիք և իշխանության՝ Ձեր նշած նպատակը չեզոքացնեիք: 

-Ես արդեն ասացի, որ հանձնաժողովում համամասնությունը իշխանության օգտին է, իսկ հարցադրումներով դու այդ համամասնության խնդիրը չես լուծում: Երկրորդ, Արցախի անվտանգության նախկին քարտուղարը հայտարարեց, որ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբում խումբ է ստեղծված, որը մաքրում է հետքերը: Եթե չեմ սխալվում՝ դատախազությունն արձագանքել է, բայց վերջնական ոչինչ չի ասել։ Ասել է՝ ուսումնասիրում ենք: 

Հիմա կա համընդհանուր անվստահություն ողջ գործընթացի նկատմամբ, իշխանությունների և նրանց նախաձեռնությունների նկատմամբ։ Կա տպավորություն, որ իշխանությունն ուզում է ուղղակի փակել 44-օրյա պատերազմի էջը՝ նախապես այն բարդելով տարբեր անձանց վրա, որովհետև դեռ հանձնաժողովը չստեղծված՝ արդեն իշխանության բարձր էշելոններից մեղավորներ են նշանակում, պատասխանատուներ են նշանակում: Հայտարարություններ են հնչում, որոնք անմեղության կանխավարկածի խախտում են և ուղղորդում են դատական համակարգին, ուժայիններին: Չստացվի այնպես, որ մենք մաս դառնանք մի գործընթացի, որն ի սկզբանե ունի այլ նպատակ, իսկ այդ նպատակն է մաքրել քաղաքական իշխանությանը, մաքրել Նիկոլ Փաշինյանին, պատասխանատուներ կարգել այս կամ այն դեմքերին և համարել, որ Նիկոլ Փաշինյանը որևէ լուրջ ազդեցություն չի ունեցել այս իրավիճակի ստեղծման մեջ 

-Ընդդիմությունն արդեն քննարկե՞լ է նախագահի թեկնածու առաջադրելու հարցը:

-Անկեղծ չեմ լինի, եթե նշեմ, որ որևէ քննարկում չի եղել։ Բնական է, որ այս հարցով առաջին հերթին կոնսուլտացիաներ պետք է ունենանք մեր մյուս գործընկերոջ՝ «Հայաստան» խմբակցության հետ: Երբ կլինի վերջնական հստակեցում՝ առաջադրել-չառաջադրելու կամ կոնկրետ անձի հետ կապված, մենք հանդես կգանք հավելյալ պարզաբանումներով: Անկախ նրանից, թե իշխանությունն ում է առաջադրել, չեմ կարծում, թե առանձնապես դրա մեջ դետալացված մտնելու ինչ-որ նպատակահարմարություն կա:

-ԱԺ պաշտպանության և անվտանգության հարցերի հանձնաժողովը մինչ այս պահը չունի հանձնաժողովի փոխնախագահ: Ընդդիմությունը շարունակում է պնդել, որ իր թեկնածուն Արթուր Ղազինյանն է, իշխանությունն էլ հայտարարում է, որ դա ընդդիմության կապրիզն է: Ի՞նչ եք պատրաստվում անել դուք:

-Խնդիրն այն է, որ իշխանությունն առաջնորդվում է կամայականությունների սկզբունքով և անձնական խնդիրներ ունի ընդդիմության թեկնածուի հետ: Իշխանությունը նույնիսկ ԱԺ կանոնակարգը փոփոխեց, և դա նախագիծ էր Արթուր Ղազինյանի ընտրությունը թույլ չտալու մասին։ Այդ օրը իշխանությունը հայտարարեց, որ պատրաստ էընդդիմության հետ, «Հայաստան» խմբակցությունն էլ դրան արձագանքեց՝ ասելով, որ կան լուծումներ: Ես ինքս առաջարկել էի հետ կանգնել կանոնակարգի փոփոխությունից: Խնդիրը ոչ թե քաղաքական հակասություններն են իշխանության և ընդդիմության միջև, այլ այն, որ եղել է ընդդիմության համար նախատեսված քվոտա ԱԺ փոխնախագահի պաշտոնում, երեք հանձնաժողովների փոխնախագահների մասով։ Այնտեղ եղել են մարդիկ, որոնք բնականաբար, ունեցել են իրենց կոշտ դիրքորոշումը։ Չեմ խոսում, որ ԱԺ փոխնախագահ Իշխան Սաղաթելյանը նաև համակարգողն էր հետպատերազմյան այդ շարժման: Այս պարագայում հիմնավորումները, որոնք իրենք փորձում են ներկայացնել Արթուր Ղազինյանի մասով, ես լուրջ չեմ համարում: